Het Noorderlicht zien in Nederland, dichtbij huis: een droom van velen.

In de diverse groepen worden veel vragen gesteld (is er kans, waar moet ik heen, hoe weet ik of er Noorderlicht te zien zal zijn vanavond, moet ik naar het noorden kijken?), een ook gestrooid met ingewikkelde grafieken en termen. In dit blog een poging de belangrijkste zaken op een rijtje te zetten.

Vooraf wel een paar disclaimers om tegenvallers te voorkomen.

Het Noorderlicht in Nederland is meestal alleen fotografisch te zien, dus als je een foto neemt met lange sluitertijd of de nachtmodus van je mobiel.

Het Noorderlicht kun je soms ook met het blote oog zien, als helle oplichtend hemel, een dansende witte waas en soms ook een rode of groene verkleuring.

Je zal niet snel zoiets gaan zien als op de (vaak ook nog bewerkte) foto’s op social media.

Het Noorderlicht laat zich slecht voorspellen. Pas een uur van tevoren worden de voorspelling nauwkeuriger. Het is echt een wetenschap (en vergt veel kennis en ervaring), laat je vooral informeren door de experts. Volg deze via social media.

Het Noorderlicht zien vergt dus heel veel geduld, en vooral: veel geluk.

Het begint met een zonnevlam

Er is kans op Noorderlicht (binnen enkele dagen) zodra er een zwaardere klasse zonnevlam is. Voor eventueel Noorderlicht in de Benelux zijn eigenlijk alleen de sterke M en X-klasse zonnevlammen van belang. Hierover zie je vanzelf berichten op social media.

CME

Daarbij moet dan ook sprake zijn van een aarde-gerichte coronale massa uitstoot van plasma. Vaak wordt er gesproken over de CME (coronal mass ejection). Het beste is als de uitstoot in de vorm van een halo is. Hierover zie je vanzelf berichten op social media.

Impact

Wanneer de wolk met plasma of zonnewind inderdaad onderweg is naar de aarde, zal deze binnen enkele dagen (afhankelijk van de snelheid) aankomen op aarde en is er kans op Noorderlicht. Hierover zie je vanzelf berichten op social media.

EPAM

EPAM staat voor de Electronen, Protonen en Alpha Monitor en is een instrument dat in de ACE satelliet zit en de electronen en protonen meet die met de zonnewind worden meegevoerd. Zodra de dag van een eventuele impact nabij is, geeft een versnelling in de snelheid van de protonen in de CME een eerste indicatie van een mogelijke impact.  Hierover zie je vanzelf berichten op social media.

KP-index

Veel apps en websites tonen voorspelling van de KP-index. Deze geeft de mate van geomagnetische activiteit aan. De KP-index loopt van 0 tot 9 en hoe hoger de KP-index, des te beter zijn de kansen om het Noorderlicht te zien. Maar, let op, staar je niet blind op de KP-index. Deze is redelijk nietszeggend. Er is veel meer nodig om de komst van het Noorderlicht te voorspellen.

DSCOVR

Een belangrijkse satelliet die gegevens over de zonnewind meet, heet het Deep Space Climate Observatory (DSCOVR). Afhankelijke van de snelheid van de zonnewind, passeert deze DSCOVR ongeveer 45 tot 90 minuten voordat deze aarde bereikt. Zo kunnen we kort van tevoren een goede indicatie krijgen van de eigenschappen van de zonnewind die op weg is naar aarde. De belangrijkste parameters waar we naar kunnen kijken zijn de Bt, Bz, Snelheid en Dichtheid.

 Samenvatting

 Deze grafiek geeft de twee belangrijkste indicatoren in 1 oogopslag weer: de Bz en Snelheid. Hoe meer het pijltje naar rechtsonder wijst (in het oranje of rode vlak) des te groter de kans op (fotografisch) Noorderlicht.

HPI

De zogenaamde Hemisphere Power Index (HPI), ofwel hemisferisch vermogen, is een maat voor de kracht van geomagnetische activiteit, en gerelateerd aan de kans op Noorderlicht. Deze staat rechtsboven in onderstaande visual. Bij waardes onder ongeveer 20GW (GigaWatt) zal er weinig tot geen poollicht zichtbaar zijn. Voor waardes tussen de 20 en 50, zal je mogelijk dichtbij het poollicht in Noord-Scandinavië (of IJsland) moeten zijn om het te kunnen zien. Voor waardes boven de 50, zou het poollicht (vooral fotografisch) zichtbaar kunnen zijn. Wanneer het hemisferisch vermogen waardes van 100 of meer bereikt, kunnen we spreken van een zeer significante geomagnetische storm.

 Bron: https://services.swpc.noaa.gov/

Kiruna Magnetometer

Wanneer er een verstoring (de aankomst van de CME) optreedt in het aardmagnetisch veld gaan de magnetometers hierop reageren. Zoals de Kiruna Magnetometer die in Noord-Zweden staat. De belangrijkste waarden op de grafiek is de X-component. Voor Nederland en België kunnen we zo’n 45 tot 60 minuten fotografisch poollicht vastleggen als er minstens 700nT verschil optreedt ten opzichte van het afbuigpunt, en visueel poollicht vanaf 1300nT verschil ten opzichte van het afbuigpunt. 

Stackplot

Een stackplot toont de data van een serie Magnetometers die op verschillende breedtegraden in Scandinavië staan. Bij een geomagnetische verstoring zullen eerst de noordelijke magnetometers reageren, en als de verstoring sterker wordt, zullen ook de meer zuidelijkere magnetometers reageren. Wanneer de magnetometers van Dombås (DOB) en Solund (SOL) reageren, is er een kans voor de gemiddelde breedtegraad in Europa om poollicht te zien laag aan de noordelijke horizon.

Webcams

Over de hele wereld staan aurora webcams zoals in Noord-Zweden.

Voor Nederland is de webcam die in het Duitse Lindenberg staat een goede om in de gaten te houden. 

De situatie op 10 oktober 2024

In de nacht van 10 op 11 oktober 2024 was het Noorderlicht zichtbaar boven Nederland. Een groot deel van de avond, maar vooral om 1:30 uur was er sprake van visueel (met blote oog) Noorderlicht in Nedeland.  Hieronder een overzicht van de belangrijkste indicatoren op dat moment.

De beste tip: Volg de experts

https://www.poollicht.be/ (a.k.a. SpaceWeatherLive.com)

https://aurora-alerts.uk/ (a.k.a. Glendale App. Ingewikkeld, maar schijnt beste van het beste te zijn)

https://www.noorderlichtjagers.nl/ (website en socials met o.a. Roy Keeris)

Volg op Facebook

Noorderlicht Nederland (met o.a. Pol Put). Ook via Whatsapp te volgen.

Aurora Alert Nederland (ook via Whatsapp te volgen)

Wesley Hogervorst

 Dark Sky Wadden

Apps

SpaceWeatherLive

Noorderlicht app (van Voigt, met goede uitleg)

AuroraAlerts

AuroraWatch UK